हिमालपारिको सानो जिल्ला सोलुखुम्बु । जहाँ हिउँसँग लड्दै मान्छे बाँच्न सिक्छ, जहाँ पत्रकारिता बन्दुक र बम होइन, नक्सा र नक्साच्युत आवाजसँग संघर्ष गर्छ। त्यसै भूभागबाट उक्लिएर एक पत्रकार आज विश्व पत्रकारहरूको साझा थलोमा उभिएका छन्।
नेपाल पत्रकार महासंघ सोलुखुम्बुका अध्यक्ष तथा राष्ट्रिय समाचार समिति ९रासस० का पत्रकार सुवास दर्नाल अमेरिकामा आयोजित अन्तर्राष्ट्रिय नेतृत्वकर्ता कार्यक्रममा सहभागी भएका छन्। अमेरिकी सरकारको विदेश मन्त्रालयद्वारा आयोजना गरिएको यो कार्यक्रम पत्रकारिता, नेतृत्व र अन्तर्राष्ट्रिय समन्वयको क्षेत्रका लागि विश्वकै प्रतिष्ठित मञ्च मानिन्छ। सन् २०२५ को संस्करणमा दर्नालले नेपालको मात्र नभई हिमाली पत्रकारिता र स्थानीय आवाजहरूको प्रतिनिधित्व गरिरहेका छन्। १५ वर्षभन्दा बढी समयदेखि राजनीति, पर्यटन र जलवायु परिवर्तन जस्ता जटिल र दूरदराजका विषयमा कलम चलाएका दर्नालका लागि यो कार्यक्रममा सहभागिता एउटा व्यक्तिगत उपलब्धि मात्र नभई सामूहिक पहिचानको प्रतिनिधित्व हो।
पत्रकारिताको प्रतिनिधित्व : सोलुखुम्बुबाट विश्वमञ्चसम्मको यात्रा
दर्नालको यो यात्रा सामान्य छैन। उनी सोलुखुम्बुका ती थोरै पत्रकारमध्ये पर्छन्, जसले हिमाली समाजमा सूचना, चेतना र अधिकारको आवाज पुगाउने काम गरेका छन्। आज उनी विश्वका २३ मुलुकबाट छानिएका वरिष्ठ पत्रकारहरूसँग काधमा काध मिलाउँदै अमेरिका भित्रको अनुभव बटुल्दैछन्।
“यो मेरो लागि मात्र होइन, हाम्रो हिमाली भूगोलको पत्रकारिता र हामीले भोगेका चुनौतीहरूको प्रतिनिधित्व पनि हो,” वासिङ्टन डिसीको तालिम स्थलबाट सञ्चार गर्दै सुवासले भने। “यहाँका अभ्यासहरू सिकेर म फर्किएपछि अरू पत्रकार साथीहरूसँग बाँड्ने छु।” उनले सहभागी हुने विषयहरूमा खोज पत्रकारिता, लोकतन्त्रमा प्रेसको भूमिका, प्रेस स्वतन्त्रता, जलवायु पत्रकारिता, नेतृत्व विकास, सूचना सुरक्षाजस्ता महत्वपूर्ण बिन्दुहरू समावेश छन्। अमेरिकी विदेश मन्त्रालयको संयोजनमा सञ्चालित यो कार्यक्रम अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी, लोकतन्त्रको मूल्य, प्रेस स्वतन्त्रता र नेतृत्व क्षमता विकास गर्न केन्द्रित छ। कार्यक्रमले सहभागीहरूलाई वासिङ्टन डिसी सहित न्युयोर्क, शिकागो, स्यान फ्रान्सिस्को लगायतका प्रमुख अमेरिकी सहरहरूमा भ्रमण गराउँदै थिङ्क ट्याङ्क, विश्वविद्यालय, सञ्चार संस्था र सरकारी निकायहरू सँग अन्तरक्रिया गराउने उद्देश्य राखेको छ। यस किसिमको अनुभवले सहभागी पत्रकारहरूको दृष्टिकोण फराकिलो बनाउने, बहुपक्षीय सोचको विकास गराउने र आफ्ना देशमा प्रेस स्वतन्त्रता र सुशासनको अभ्यास अझ प्रभावकारी बनाउन सहयोग पुर्याउने विश्वास गरिएको छ।
हिमाली आवाज विश्वमाझ
सोलुखुम्बु, जहाँ ‘सगरमाथा’ जस्ता विश्व चिनिएका शिखर छन्, त्यही ठाउँमा अझै पनि सञ्चार पहुँच, सूचना पारदर्शिता र पत्रकार सुरक्षा जस्ता आधारभूत सवाल गम्भीर छन्।
सुवास दर्नालजस्ता पत्रकारहरूले स्थलगत रिपोर्टिङमार्फत यी क्षेत्रका समस्या उजागर गर्दै आएका छन्।
“वातावरणीय संकट, पर्यटकहरूको चाप, राजनीतिक अस्थिरता र दूरदराज समुदायको आवाजलाई राज्यसम्म पुर्याउनु हाम्रो पत्रकारिताको मुख्य जिम्मेवारी हो,” दर्नाल भन्छन्। “अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रमले मलाई यस्तो अभ्यास हेर्न र तुलना गर्न सकिने मौका दिएको छ।” यस कार्यक्रममार्फत दर्नालले अमेरिकामा सञ्चालित सञ्चार माध्यमको कार्यप्रणाली, सम्पादकीय स्वतन्त्रता, पत्रकार सुरक्षा, तथ्य जाँच विधि, र डिजिटल उपकरणको प्रयोगजस्ता सीप प्रत्यक्ष अवलोकन गर्नेछन्।
यो कार्यक्रम पत्रकारलाई केवल रिपोर्टिङको दृष्टिमा नभई नेतृत्वदायी भूमिकामा कसरी अघि बढ्ने भन्ने प्रश्नमा केन्द्रित छ। नेपालजस्ता देशमा प्रेस स्वतन्त्रता संवेदनशील अवस्था पार गर्दै आएको छ। कतिपय अवस्थामा पत्रकारहरू राजनीति, प्रशासन र माफिया शक्तिको दबाबमा परिरहेका छन्। यस्तोमा सशक्त नेतृत्व विकास, नैतिक पत्रकारिता अभ्यास र वैचारिक स्पष्टता अत्यन्त आवश्यक हुन्छ।
दर्नालले कार्यक्रममा यिनै विषयमा अमेरिकाका अग्रणी सम्पादक, अनुसन्धान पत्रकार, नीति विश्लेषकहरूसँग प्रत्यक्ष संवाद गर्नेछन्। उनीजस्ता पत्रकारका अनुभवले नेपाल पत्रकार महासंघ सोलुखुम्बु जस्ता स्थानीय संगठनहरूलाई रणनीतिक निर्णय लिन सहयोग पुग्ने आशा गरिएको छ।
नेपालको पत्रकारितामा सम्भावित प्रभाव
सुवास दर्नालको सहभागिता नेपाली पत्रकारिता क्षेत्रका लागि प्रेरणादायी छ। नेपालजस्तो देशमा जहाँ पत्रकारिता अझै संघर्षको अभ्यास हो, जहाँ धेरै पत्रकारहरूले असुरक्षित परिवेशमा कलम चलाइरहेका छन्, त्यहाँ अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास र नेटवर्किङको अनुभव अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। उनको अनुभवले हिमाली पत्रकारहरूलाई नयाँ दृष्टिकोण दिने, अन्तर्राष्ट्रिय जगत्मा आफ्नो चुनौती साझा गर्ने साहस दिलाउनेछ। यस किसिमको कार्यक्रममा नेपालको उपस्थिति हुनु आफैमा राष्ट्रको कूटनीतिक सफलता हो ।
दर्नालजस्ता पत्रकारहरूको सहभागिता सोलुखुम्बुजस्ता पिछडिएका क्षेत्रका आवाजलाई वैश्विक चासोमा परिणत गर्न सक्ने सामर्थ्य राख्दछ। “यसले सोलुखुम्बु मात्र होइन, नेपालका सबै सिमान्तकृत क्षेत्रका आवाजलाई बलियो बनाउँछ,” सोलुखुम्बुका एक स्थानीय पत्रकार डेनिस मगरले भने, “यो सहभागिता हामी सबैका लागि गौरवको कुरा हो।”
प्रतिक्रिया